Phong tục đốt vàng mã đã là một phong tục truyền thống của người Việt. Tuy nhiên, việc đốt vàng mã không chỉ đơn thuần là việc thể hiện mối quan hệ giữa thế gian và âm phủ mà còn mang ý nghĩa tượng trưng. Vàng mã được sử dụng như những đồ dâng cúng, biểu tượng hóa chứ không phải là hiện vật thật. Đáng chú ý là trong thời gian gần đây, thị trường xuất hiện nhiều mặt hàng vàng mã mà trước đây chưa từng có, chẳng hạn như bikini, giày cao gót, điện thoại, iPad, nhà cao tầng, xe hơi, và thậm chí cả ô tô bằng vàng mã, được sử dụng để "gửi" cho người đã khuất. Tuy nhiên, việc này chỉ là biến tướng và lệch lạc từ quan niệm ban đầu "trần sao, âm vậy". Điều này không chỉ thể hiện sự phát triển kinh tế mà còn bộc lộ tình trạng lạm dụng và biến tướng của việc đốt vàng mã.
Tín ngưỡng và tôn giáo là phản ánh của cuộc sống thực tế mà con người trải qua. Con người luôn tìm cách xây dựng một thế giới tâm linh dựa trên nhu cầu và sự tồn tại của chính mình. Vì vậy, việc người dân lựa chọn đáp ứng nhu cầu cho tổ tiên đã khuất dựa trên nhu cầu cá nhân là điều có thể được lý giải. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả trong việc tuyên truyền và khuyến nghị hạn chế việc sử dụng vàng mã tràn lan, chúng ta cần xem xét lại nguồn gốc của phong tục này. Đốt vàng mã là một phong tục truyền thống của người Việt, một phương tiện kết nối giữa người sống và người đã khuất, giữa thế gian và âm phủ, và một cách thể hiện lòng thành kính và hiếu đễ đối với tổ tiên và thần linh. Tuy nhiên, việc đốt vàng mã cũng mang theo những hậu quả tiêu cực, đặc biệt khi việc đốt trở nên quá phổ biến. Đầu tiên, nó tạo ra sự cạnh tranh trong xã hội, khi mọi người đua nhau đốt nhiều để được coi là mang lại nhiều may mắn. Thứ hai, việc đốt vàng mã tạo điều kiện cho các hoạt động mê tín dị đoan phát triển một cách tràn lan. Thứ ba, việc đốt vàng mã quá nhiều gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tại các di tích và có nguy cơ gây cháy nổ. Thứ tư, việc chi tiêu quá nhiều tiền để mua vàng mã ảnh hưởng đến kinh tế cá nhân và xã hội.
Đốt vàng mã là một tập tục đã thâm nhập sâu vào tiềm thức của người dân, do đó các cơ quan quản lý văn hóa nhận thức rõ rằng việc cấm hoàn toàn đốt vàng mã là không khả thi. Vì vậy, ngoài việc khuyến khích người dân hạn chế việc sử dụng vàng mã, các nỗ lực của các cơ quan này nhằm giới hạn việc đốt vàng mã cũng như quy định đúng địa điểm và hình thức đốt. Tôi tin rằng, với sự tham gia quyết liệt của xã hội, sự làm gương của các nhà lãnh đạo, quan chức và tất cả mọi người, những thói quen không phù hợp với bối cảnh xã hội hiện tại sẽ thay đổi theo hướng tích cực, lành mạnh. Điều này sẽ tạo ra một lễ Vu lan thực sự là ngày lễ của sự tri ân và thành kính đối với tổ tiên, không còn vướng bụi trần!
